Նախ և առաջ, վերլուծությունս սկսեմ նրանով, որ ինձ շատ դուր եկավ Պիեռ Բուրդիեն, իր մտքերով, մտածելակերպով։ Ընտրեցի հենց “Հանրային կարծիք գոյություն չունի” հոդվածը, որովհետև վերնագիրը հետաքրքրեց սկզբից, հետո էլ մտածում էի, որ խորացված թեմա կլինի, վերաբերվող ընդհանուր հանրային կարծիքին։ Եվ ես չէի սխալվում։)💛
Հենց ամենասկզբի նախադասությունը հերիք էր՝ հասկանալու համար, թե ինչ հետաքրքիր պիտի լինի շարունակությունը։
Նախ և առաջ կցանկանայի հստակեցնել, որ որևէ մտադրություն չունեմ մեխանիկական ու դյուրին կերպով անվավեր
ճանաչել հասարակական կարծիքի ուսումնասիրության արդյունքները, այլ ընդհակառակը, անողոք վերլուծության ենթարկելով՝ քննել նրանց աշխատանքն ու գործառույթները:
Որից հետո, նա հարցականի տակ է դնում երեք կանխադրույթ։
Ըստ առաջին կանխադրույթի՝ բոլորը կարող են ունենալ կարծիք, կամ այլ կերպ
ասած՝ բոլորին մատչելի է կարծիք հայտնել:
Երկրորդ կանխադրույթը ենթադրում է, որ բոլոր կարծիքներն իրար արժեն: Բայց Բուրդիեն, նույնիսկ հնարավոր էր համարում ապացուցել, որ որ դա
այդպես չէ, և կարծիքների համատեղման փաստը, որոնք բացարձակապես միևնույն իրական ուժը չունեն, տանում է անիմաստ արտեֆակտների առաջացմանը:
Երրորդ ոչ ակնհայտ կանխադրույթն այն է, որ բոլորին
նույն հարցն ուղղելու պարզ փաստում ենթադրվում է խնդիրների
շուրջ համաձայնության հիպոթեզի առկայությունը, այլ կերպ ասած՝ կա համախոհություն, որ մի շարք հարցեր արժանի են
առաջադրված լինելու:
Ըստ Բուրդիեի այդ երեք կանխադրույթները շեղումների շարքից են․․․Հասարակական կարծիքի ուսումնասիրության ժամանակ
շատ հաճախ ներկայացնում են տեխնիկական բնույթի կշտամբանքներ: Սակայն այդ կշտամբանքները անհիմն են։ որ հանրային կարծիք ուսումնասիրող կենտրոնների կողմից ներկայումս օգտագործվող գործիքներն այդ առարկությունն անհիմն են դարձնում: Նրանց
հանդիմանում են նաև խորամանկ հարցեր առաջ քաշելու կամ,
ավելի շուտ, խորամանկորեն ձևակերպված հարցերի համար:
Դա ավելի ճիշտ է, ու հաճախ է պատահում, որ հարցը տալու
ձևից արդեն եզրակացնում են հարցի պատասխանը: Օրինակ, խախտելով հարցաթերթի կառուցվածքի կանոնը, որը պահանջում է “տալ նրանց հնարավորություն” բոլոր հնարավոր պատասխանների համար, սակայն նրանք նույնիսկ հնարավոր չեն տալիս նաև այլ տարբերակներ մտածել։
Հոդվածից արդեն կարելի է պարզ հասկանալ, թե ինչքան խորամանկություններ կան, ու հետաքրքիր կլիներ հարցում իրականացնել դրանց ի հայտ գալու
սոցիալական պայմանների մասին:
Հանրային կարծիքն ուսումնասիրող ինստիտուտների կողմից կրթության վերաբերյալ խնդիրը, օրինակ, կարող է առաջադրվել միայն այն դեպքում, երբ այն դառնում է քաղաքական հարց:
Ահա, Պիեռ Բուրդիեի կարծիքով, միանգամից երևում է տարբերությունը՝ ինստիտուտների և հետազոտական կենտրոնների։
Ես հասկացա, որ հասարակական կարծիքը ուսումնասիրող, թե՛ ինստիտուտները և թե՛ հետազոտական կենտրոնները ստեղծում են մի նոր պրոբլեմների ամբողջություն։
Ստեղ մի բան էլ ինձ շատ դուր եկավ, նու ավելի չիշտ համապատասխանում էր իրականության հետ, որի հետ ես նույնպես համաձայն եմ։
Կարճ ասած՝ քաղաքական գործիչը
նա է, ով ասում է. «Աստված մեզ հետ», իսկ այսօր դա հավասարազոր է. «Հանրային կարծիքը մեզ հետ է»: Այսպիսին է հան-15
րային հարցման խորքային հետևանքը՝ արձանագրել գոյություն
ունեցող միտքը՝ որպես միանձնյա հանրային կարծիք, հետևաբար լեգիտիմացնել մի քաղաքականություն ու ամրապնդել ուժի
փոխադարձ կապերը, որն այն ստեղծում կամ դարձնում է հնարավոր:
Վերջում կցանկանայի կրկնել այն, ինչ նշեցի սկզբում:
Օրինակ՝ դուք հարցնում եք. «Դրակա՞ն եք տրամադրված
Պոմպիդուի կառավարության նկատմամբ»: Գրանցել եք 30%
տոկոս չպատասխանած, 20%՝ այո, 50%՝ ոչ արդյունք: Կարող եք
ասել, որ դրական չտրամադրված պատասխանողները գերակշռում են դրական տրամադրվածների նկատմամբ, և մնացորդն
էլ 30% է: Կարող եք նաև վերահաշվարկել դրական տրամադրվածների և չտրամադրվածների տոկոսները՝ բացառելով չպատասխանածները: Այս պարզ ընտրանքը ֆանտաստիկ նշանակություն ունեցող տեսական հնարք է։
Հաշվի առնել չպատասխանածները նշանակում է վարվել
ինչպես համապետական ընտրություններում, որտեղ կան չլրացված կամ անվավեր ընտրաթերթիկներ, ինչը նշանակում է քվեարկության գաղտնի փիլիսոփայությունը պարտադրել հանրային կարծիքի ուսումնասիրմանը:
Դե, նկատած կլինենք, որ ինչքան էլ ցավալի է, բայց մահացած մարդկանց անուններով էլ նույնիսկ քվեարկություններ են անում և քվեարկում են իրենց ցանկացած կուսակցության կողմից։ Այստեղ նույնիսկ կարող ենք առաջ քաշել անարդարությունը․․․
Եվ վերջում ինձ դուր եկած այս հատվածը կթողնեմ այստեղ։
Օրինակ՝ կանխատեսել, թե ինչպիսին կդառնա համալսարանը առաջիկա տասը տարիների ընթացքում, կարծում եմ՝ դրա համար լավագույն հիմքն ստեղծում է հասարակական մոբիլիզացված
կարծիքը: Այնուհանդերձ, փաստը, որի մասին վկայում են
«չպատասխանածները», այն փաստը, որ որոշ կատեգորիաների հակումներ չեն հասնում հանրային կարծիքի կարգավիճակին, այլ կերպ ասած՝ ձևավորված կարծիքը, որը հավակնում է
ունենալ արտահայտման կապակցվածություն, հանրային ար-26
ձագանք, ընդունում և այլն, չպետք է ստիպի եզրահանգել, թե
իբր ճգնաժամի պայմաններում կարծիք չունեցող մարդիկ կընտրեն ինչպես պատահի: Եթե հարցը նրանց համար քաղաքականապես է ձևակերպված (աշխատավարձի խնդիրը, աշխատողների համար աշխատանքի պարբերականության խնդիրները),
ապա նրանք ընտրություն կկատարեն՝ քաղաքական իրազեկության տերմիններից ելնելով: Եթե խոսքը գնում է մի խնդրի մասին, որը նրանց համար քաղաքականապես սահմանված չէ
(ներձեռնարկատիրական հարաբերությունների ճնշողականությունը), կամ եթե այն ձևավորման ճանապարհին է, ապա նրանք
խորապես ուղղորդված կլինեն ենթագիտակցական համակարգի
կարգադրմամբ, որն ամենատարբեր ոլորտներում կողմնորոշում
է նրանց ընտրությունը՝ գեղագիտականից կամ սպորտից սկսած
մինչև տնտեսագիտական:
Կարճ ասած՝ հանրային կարծիք գոյություն չունի, համենայն դեպս այնպես, ինչպես որ պատկերացնում են բոլոր այն
մարդիկ, որոնք շահագրգռված են հաստատելու դրա գոյությունը:💛