Նոպաները, դրանք ուղեղի որոշակի նեյրոնների պոպուլյացիայի հիպերսինխրոն, անցողիկ, պարոքսիզմալ փոփոխություններն են:Նոպաները կարող են ծագել ինչպես նորմալ, այնպես էլ ոչ նորմալ ուղեղային հյուսվածքից: Նոպաների կլինիկական մանիֆեստացիան կախված է հիպերսինխրոնիզացիայի ենթարկված նեյրոնների չափսից, տեղակայումից, ինչպես նաև փոփոխությունների տևողությունից: Նոպաները կարող են առաջանալ ուղեղի անցողիկ մի շարք ախտահարումների պատճառով, ինչպիսիք են հիպոգլիկեմիան, հիպոնատրեմիան, դեղորայքային ինտոքսիկացիան: Այս պարագայում անհատը ունենում է եզակի նոպա կամ մի քանի նոպաներ և ստորադիր ախտահարման բուժումը վերացնում է նոպաները: Էպիլեպսիան բնորոշվում է որպես դարձելի, միատիպ, կարճատև նոպաներ, որոնց առաջացման պատճառը կարող են լինել ինչպես բնածին այնպես էլ ձեռք բերովի գործոնները: Էպիլեպսիան տարածված նյարդաբանական հիվանդություն է, որն ախտահարում է աշխարհի ազգաբնակչության մոտ 1-2 %-ը: Նոպաները կարող են դիտվել ցանկացած տարիքում. Դրանք ավելի հաճախ են հանդիպում նորածնային հասակում, հաճախականությամբ իջնում են մանկական, պատանեկան և մեծ հասակում և հաճախանում են ծերերի մոտ:
Դասակարգում
Ըստ դասակարգման, էպիլեպտիկ նոպաները բաժանվում են 3 մեծ խմբի
– Պարցիա
– Գեներալիզացվա
– Չդիֆերենցվա
Պարցիալ նոպաներ: Պարցիալ նոպաները լինում են պարզ և կոմպլեքսային: Այն նոպան, որը սկսվում է շարժական կամ սենսոր նեոկորտեքսից, կարող է առաջացնել շարժական կան զգացողական պարոքսիզմալ ֆենոմեններ: Երբ նոպայի ժամանակ գիտակցությունը պարզ է, կոչվում է պարզ պարցիալ նոպա, երբ գիտակցությունը մասնակի կամ ամբողջապես բացակայում է գրգռի տարածման պատճառով, կոչվում է կոմպլեքսային պարցիալ նոպա: Պարզ պարցիալ նոպաները կարող են ծագել կեղևի ցանկացած զոնայից, որից էլ պայմանավորված է նոպայի տեսակ
– Շարժողակա
– Զգացողական սոմատոսենսոր, տեսողական պարզ ֆենոմեննե
– Վեգետատիվ (պարբերական սրտխառնոցի, որովայնում ցավերի, սրտխփոցի, էպիգաստրալ շրջանից բարձրացող ալիքի զգացում, և այլն
– Հոգեշարժական (հիշողության աղավաղումներ`deja-vu, james-vu, տեսիլքներ, ցնորքներ, անհիմն վախի զգացում, հոտառական, համի հալյուցինացիաներ։
Պարզ պարցիալ նոպաները գիտակցվում են հիվանդների կողմից և հաճախ կոչվում են աուրաներ: Պարզ պարցիալ նոպան կարող է տարածվել` վերածվելով կոմպլեքսային պարցիալ կամ երկրորդային գեներալիզացված տոնիկ-կլոնիկ նոպաների: Գիտակցության մակարդակը էպիլեպսիայի տեսակի բնորոշման համար ունի մեծ նշանակություն: Գիտակցությունը խանգարված է, եթե հիվանդը նոպայի ժամանակ հրահանգ չի կատարում, շրջապատի հետ կոնտակտի մեջ չի մտնում և չի հիշում իր հետ կատարվածը:
Կոմպլեքսային պարցիալ նոպան սկսվում է շարժական կանգով: Կոմպլեքսային պարցիալ նոպաները կարող են արտահայտվել`
– Պարզ շարժական ավտոմատիզմներով
– Օրո-ալիմենտար ավտոմատիզմներով (կլման, լիզելու, չփչփոցի շարժումներ)
– Ժեստիկուլյացիոն ավտոմատիզմներ կեղծ նպատակաուղղված շարժումներով
– Վերբալ ավտոմատիզմներ
Կոմպլեքսային պարցիալ նոպաները տևում են մինչև 1-2 րոպե և բացարձակ միատիպ են վարքագծային պատեռնով: Նոպայից հետո հիվանդը խառնաշփոթ է, ապակողմնորոշված: Հետիկտալ խառնաշփոթ գիտակցությունը կարող է տևել 10-15 րոպե: Այս հանգամանքը թույլ է տալիս տարբերակել ԿՊՆ-ը աբսանսներից: Վերջինիս ժամանակ հիվանդը հետիկտալ ֆենոմեններ չունի: Պարզ և կոմպլեքսային պարցիալ նոպաները կարող են հաջորդվել երկրորդային տարածուն տոնիկ-կլոնիկ նոպաներով: Քանի որ երկրորդային տարածուն ցնցման ֆոկալ մանիֆեստացիան կարող է չհայտնաբերվել հետազոտողի , ինչպես նաև հիվանդի կողմից, ավելի ճիշտ է ԳՏԿՆ համարել ֆոկալ, մինչև ճշգրիտ ախտորոշումը: Մեծահասակների մոտ առաջին անգամ դիտված ԳՏԿՆ-ը պահանջում են ժխտել գլխուղեղի օրգանական ախտահարումները` ուռուցքները, ուղեղի ինֆարկտները կամ ինֆեկցիաները: Երկրորդային տարածուն տոնիկ- կլոնիկ նոպաները սկսվում են ֆոկալ, օջախային կամ առանց օջախային էպիլեպտիկ փոփոխությունների, տոնիկ և կլոնիկ ֆազաները տարբեր են ըստ իրենց ինտենսիվության, զուգաչափության և տևողության, նոպաների բնորոշ տևողությունը` 1-2 րոպե է, բնորոշ է հետիկտալ խառնաշփոթ գիտակցությունը, քնկոտությունը` անցողիկ ֆոկալ դիֆիցիտով կամ առանց դրա:
Էպիլեպտիկ նոպաների միջազգային դասակարգումը (ILAE, 1981)
1. Պարցյալ( ֆոկալ, տեղային) նոպանե
Ա.Մոտոր նոպանե
– ֆոկալ մոտոր, առանց մարշ
– ֆոկալ մոտոր, մարշով` ջեկսոնյա
– ադվերսի
– Պոստուրա
– Ֆոնատոր` վոկալիզացիա կամ խոսքի դադարու
Բ.Սոմատոսենսոր նոպաներ կամ հատուկ սենսոր ախտանիշներով նոպաներ` հասարակ խաբկանքներ, օր.` կրակի առկայծումներ, զան
– սոմատոսենսո
– տեսողակա
– լսողակա
– ոտառակա
– համայի
– գլխապտույտով
Ցնցումային օջախը
Ցնցումային օջախը, ցանկացած գործոնով (արյան շրջանառության անբավարարոթյուն, պերինատալ բարդություններ, գլխի տրավման, սոմատիկ և ինֆեկցիոն հիվանդություններ, գլխուղեղի ուռուցքներ և անոմալիաներ, նյութափոխանակության խանգարումներ, ինսուլտ, տարբեր նյութերի տոքսիկ ազդեցությունը ) առաջացած ուղեղի օրգանակն կամ ֆունկցիոնալ ախտահարման արդյունք է: Կառուցվածքային վնասման տեղում սպին (որտեղ, երբեմն ձևավորվում է հեղուկով լցված խոռոչ` կիստա): Այս տեղում պարբերաբար կարող է առաջանալ սուր այտուց և շարժական գոտու նյարդային բջիջների գրգռում, որը հանգեցնում է կմախքային մկանների կծկումներին, որոնք, գրգռման ամբողջ կեղևի վրա տարածման դեպքում, ավարտվում են գիտակցության խանգարմամբ:
Ցնցումային պատրաստվածությունը
Ց.պ.-ը գլխուղեղի կեղևում մակարդակից` շեմից, բարձր ախտաբանական դրդման շատացման հնարավորությունն է, որի վրա գործում է ուղեղի հակացնցումային համակարգը: Այն կարող է լինել ցածր և բարձր: Բարձր Ց.Պ.-ն ժամանակ օջախում նույնիսկ ամենափոքր ակտիվությունը կարող է հանգեցնել ցնցումային նոպայի առաջացմանը: Գլխուղեղի Ց.Պ.-ը կարող է այնքան հզոր լինել, որ առանց էպիլեպտիկ ակտիվության օջախի, հանգեցում է գիտակցության կարճատև անջատմանը: Այս դեպքում խոսքը աբսանսների մասին է: Եվ, ընդհակառակը, էպիլեպտիկ ակտիվությունը կարող է լրիվ բացակայել, և այս դեպքում նույնիսկ ուժեղ էպիլեպտիկ ակտիվության դեպքում ի հայտ են գալիս գիտակցության խանգարման բացակայությամբ, պարցյալ նոպաներ: Բարձրացած Ց.Պ.-ն պատճառը ուղեղի ներարգանդային հիպօքսիան է, ծննդաբերության ժամանակ հիպօքսիան և ժառանգական նախատրամադրվածությունը (էպիլեպսիայով հիվանդների ժառանգների մոտ էպիլեպսիայի ռիսկը 3-4 % է, որը ընդհանուր պոպուլյացիայից 2-4 անգամ բարձր է):
