Արմավիրի մարզը հարուստ է պատմական բացառիկ հուշարձաններով:

Եզակի հուշարձան է Մեծամորի բլրի լանջին պեղված հինգհազարամյա հնության (բրոնզեդարյան) մետաղաձուլարանը:
Պատմական մեծ արժեք են ներկայացնում ուրարտական քաղաք Արգիշտիխինիլիի ավերակները:

Դրանց հարևանությամբ Արաքս գետի նախկին հունի ձախ ափին գտնվել է հայոց նախկին մայրաքաղաքը` Արմավիրը, որը դարեր շարունակ եղել է տնտեսական և մշակութային խոշոր կենտրոն ու մնացել է այդպիսին մինչև նոր մայրաքաղաքի` Արտաշատի հիմնադրումը: Դրանից քիչ արևմուտք` Արաքսի ու Ախուրյանի միախառնման տեղում նշմարվում են այլ նշանավոր քաղաքի` Երվանդունիների թագավորության վերջին մայրաքաղաքի` Երվանդաշատի փլատակները: Պատմաճարտարապետական մեծագույն արժեք է ներկայացնում նաև Սարդարապատի հուշահամալիրը:

Արմավիրի մարզը բնակչության բացարձակ թվով գրավում է միջին տեղ, բայց առաջինն է բնակչության խտության ցուցանիշով: Բնակչության ավանդական զբաղմունքը գյուղատնտեսությունն է:

Արմավիր քաղաքը

Արմավիրի մարզկենտրոնն է Արմավիրը: Նախկինում Արմավիրը կոչվել է Սարդարապատ, ապա Հոկտեմբերյան: Մարզի աբողջ տարածքի նկատմամբ կենտրոնական դիրք ունի, գտնվում է Երևան-Վաղարշապատ-Արագած-Գյումրի կարևոր ավտոխճուղու վրա: Քաղաքում գործում են երկու տասնյակից ավելի արդյունաբերական ձեռնարկություններ, կրթամշակութային ու առողջապահական` մարզային նշանակության հիմնարկներ:Մարզում, ամբողջ երկրում և համայն հայության կյանքում իր բացառիկ նշանակությամբ առանձնանում է Վաղարշապատ (1945-1995թթ. կոչվել է Էջմիածին) քաղաքը: Բացառիկ է նրա հոգևոր մշակութային նշանակությունը: Այդ առումով Վաղարշապատը ոչ միայն համահայաստանյան, այլև համահայկական կենտրոն է: Շնորհիվ այն բանի, որ այստեղ գտնվում է Սուրբ Էջմիածնի Մայր տաճարը:

Երկրի էկոնոմիկայում Արմավիրի մարզի տեղը և դերը որոշող գլխավոր ճյուղը էլեկտրաէներգետիկան է` հանձին Հայաստանում և ամբողջ տարածաշրջանում միակ ատոմային էլեկտրակայանի: Դա գտնվում է մարզկենտրոնից ոչ հեռու, Մեծամոր քաղաքում, որը կառուցվել է ատոմային էլեկտրակայանին սպասարկելու համար:

Որդան կարմիր

Արմավիրի մարզում տարածված է միջատի մի տեսակ, որից հնում ստանում էին «որդան կարմիր» արժեքավոր ներկը:

Արգիշտիխինիլի քաղաքը, որի շրջակայքում հետագայում կառուցվել է Արմավիր քաղաքը, հիմնադրվել է Արգիշտի առաջինի կողմից մ.թ.ա. 776 թ-ին Էրեբունիի հիմնադրումից 6 տարի անց։ Արգիշտիխինիլի նշանակումէ Արգիշտաշեն։

Գտնվելով արգավանդ Արարատյան դաշտում՝ միջազգային քարավանային առևտրային ուղիների խաչմերուկում՝ ժամանակի ընթացքում Արգիշտիխինիլին դառնում է ուրարտական պետության վարչական, տնտեսական ու կրոնական կարևոր բերդաքաղաքներից մեկը։
Մովսես Խորենացին Արմավիրի հիմնադրումը վերագրում է Հայկ Նահապետի թոռ Արամայիսին, այդ պատճառով էլ քաղաքին երբեմն անվանում են Արամայր։ Ըստ Խորենացու՝ Արամայիսն իր համար գետի ափամերձ բարձունքի վրա տուն է շինում։ Արամայիս անվանը ավելացվել է վիր մասնիկը, որը զենդերեն նշանակում է բարձր։ Ստացվում է Արմավիր՝ Արամայիսի բարձր տուն։
Ուրարտական պետության ժամանակ Արմավիր Քաղաքը իր մեծությամբ ու կարևորությամբ մրցում էր Վան մայրաքաղաքի հետ, իսկ ուրարտական պետության անկումից հետո շարունակելով գոյատևել մ.թ.ա. 4-րդ դարի վերջից մինչև մ.թ. 68թ,՝ դարձել է Արարատյան հայկական թագավորության մայրաքաղաքը, ուր և հաստատվել էին Երվանդունիները։
Բագրատունիների իշխանության օրոք Արմավիրը նորից վերելք է ապրում մինչև Զաքարյանների իշխանության ժամանակահատվածը։
Արմավիր քաղաքը ամբողջությամբ ավերվել է մոնղոլների արշավանքների ժամանակ։
Նախքին մայրաքաղաք Արմավիրի տարածքում ներկայումս փռված են Նոր Արմավիր, Հայկավան, Ջրաշեն, Նոր Արտագերս, Նալբանդյան և Արմավիր գյուղերը, իսկ բլրի գագաթին գտնվող քաղաքի միջնաբերդի ավերակները՝ որպես ուխտատեղի պահպանվում են մինչ օրս։

 

Դասընթացի շրջանակներում այցելել ենք Արևելյան դպրոց։ Քարտեզների մասին ինֆորմացիան փոխանցեցինք Արևելյան դպրոցի սովորողներին ևս։ Սովորողները այդքան էլ ուշադիր չէին դասընթացի և քարտեզագրության նկատմամբ, չհաշված մի քանի սովորողի։

 

Ներկայացրել ենք ծրագրերը, հետաքրքիր փաստեր քարտեզագրության մասին։ Վերջում շատ են տվել հարցեր, որոնց սիրով պատասխանել ենք։

18.01.2023

Ողջու՜յն։ Այսօր մեր երկրորդ դասընթացն անցկացրեցինք Հարավային դպրոցում։ Նախ սկզբում կրկնեցինք քարտեզի, մասշտաբի, գլոբուսի մասին մեր նախորդ դասընթացի թեմաները։ Հետո արդեն անցանք քարտեզագրման ծրագրերին, բոլորը ակտիվ էին ու աղմկում էին, ամեն մեկն ուզում էր մի բան ասել։ Ամենաշատը սպասում էին վերջում երկրների թեմային հասնելուն։

Սովորեցրեցինք ինչպես ճիշտ օգտվել Google Earth Pro ծրագրից, ինչպես գծել երթուղի և մի քանի քարտեզագրման ծրագրեր, որոնցից են Wikiloc, Alpinquest, Maps Me, Earthquake և այլն։ Սովորեցինք մարզերը, նրանց տեղադրությունը քարտեզի վրա։ Իսկ վերջում բոլորին օգնեցինք ներբեռնել Google Earth Pro հավելվածը համակարգիչների մեջ։

Նախագիծ

Փառանձեմի` ուժեղ կամքի տեր և հետևողական անհատականություն լինելն ակնհայտ է դառնում նաև մեկ այլ դրվագում։ Նա վրեժխնդիր է լինում իր սպանված ամուսնու համար հորդորելով Արշակ II–ին մահապատժի ենթարկել նրա զինակիր Վարդան Մամիկոնյանին, որը կարևոր դերակատարում էր ունեցել Գնելի դեմ դավադրություն կազմակերպելու գործում։

Փառանձեմ թագուհին Արշակ II–ին և Հայոց աշխարհին պարգևեց մի որդի` արքայազն Պապին, որը նրա դաստիարակության շնորհիվ դարձավ մեր պատմության ամենաերևելի դեմքերից մեկը:

Ամեն մի կնոջ, յուրաքանչյուր մոր լավագույն գնահատականը, ի վերջո, կարող է լինել նրա դաստիարակած զավակի բնութագիրը։ Իսկ Փառանձեմ թագուհին դաստիարակեց մի որդի, որի նպատակը, ի տարբերություն իրենից առաջ իշխած Արշակունի արքաների, ոչ թե պարսից գերագույն գահը Սասանյաններից խլելն էր՝ հանուն Արշակունյաց տոհմի իշխանությունը Պարսկաստանում վերահաստատելու, այլ Հայոց աշխարհի հզորության ամրապնդումը:

Պապը թագավոր հոչակվեց ընդամենը տասնվեց տարեկան հասակում: Նա աննախադեպ լուրջ քայլեր ձեռնարկեց պատերազմներից ավերված և թուլացած երկիրը վերականգնելու համար: Երիտասարդ արքան կատարեց մի շարք բարեփոխումներ, որոնք շատ արագ բերեցին ժողովրդի կենսամակար դակի բարձրացմանը, երկրի տնտեսական ու ռազ- մական ուժի շեշտակի աճին: Եվ քանի որ դրանք կատարվեցին հոգևոր դասի և եկեղեցու իրավունքների ու կալվածքների կրճատման հաշվին, առաջ բերեցին հոգևորականության թշնամանքը նրա նկատմամբ: Նրան կեղծ մեղադրեցին կաթողիկոս Ներսես Մեծին թունավորելու, անպարկեշտ վարք ու բարք ունենալու մեջ, մինչդեռ նա մեծ սեր ու հեղինակություն էր վայելում երկրում, ինչի մասին վկայում է հռոմեացի պատմիչ Ամմիանոս Մարկելիանոսը։

Պապ թագավորը դարձավ Հայոց եկեղեցու անկախության հիմնադիրը։

Հետաքրքիր է, որ երիտասարդ արքան կատարեց մի քայլ, որը կարելի է համարել Տրդատ III Մեծի սխալի սրբագրման փորձ: Նա, պահպանելով քրիստոնեության՝ պետական կրոնի կարգավիճակը, երկրում վերականգնեց խղճի ազատությունը: Ամեն ոք ստացավ դավանանքի ազատություն. հայոց նախաքրիստոնեական հավատամքի հետևորդները կրկին կանգնեցրին հայոց հին աստվածների արձանները։ Սա ևս պետք է ավելի խորացներ հայոց եկեղեցու թշնամանքը երիտասարդ արքայի հանդեպ։

Պապ թագավորի ընդգծված ազգային քաղաքականության նպատակը Հայոց թագավորության նախկին հզորության, նաև սահմանների վերականգնումն էր: Մեծ Հայքի երիտասարդ արքան, իրեն զգալով բավականաչափ զորեղ, ուղղակիորեն պահանջեց Վաղես կայսրից զիջել բոլոր այն տարածքները, որոնք ժամանակին պատկանել են Հայոց թագավորությանը։ Դրանք ներառում էին ողջ Մեծ Հայքը՝ Հայոց Միջագետք նահանգով (որի կենտրոնը Ուռհա–Եդեսիա քաղաքն էր), Փոքր Հայքը, նաև Կապադովկիան…

Ահա թե ինչպիսին էր Պապը` Փառանձեմ թագուհու որդին…

Parandzem’s strong-willed and consistent personality is also evident in another episode. She takes revenge for her murdered husband by urging Arshak II to execute his armor bearer Vardan Mamikonyan, who played an important role in organizing a conspiracy against Gnel.

The glorious queen gave Arshak II and the Armenian world a son, Prince Pap, who, thanks to her upbringing, became one of the most prominent figures in our history.

In the end, the best assessment of every woman, every mother can be the characteristics of the child she brings up. And Queen Parandzem brought up a son whose goal, unlike the Arshakun kings who ruled before him, was not to take the supreme throne from the Persians from the Sassanians, for the sake of re-establishing the power of the Arshakun dynasty in Persia, but to strengthen the power of the Armenian world.

The pope was crowned king at the age of only sixteen. He took unprecedented serious steps to rebuild the war-ravaged and weakened country. The young king carried out a series of reforms, which very quickly led to an increase in the standard of living of the people, and a significant increase in the country’s economic and military power. And since they were done at the expense of the clerical class and the reduction of the rights and estates of the church, they provoked the hostility of the clergy towards him. He was falsely accused of poisoning the Catholicos Nerses the Great, having indecent behavior and manners, while he enjoyed great love and authority in the country, as the Roman historian Ammianus Markellianos testifies.

The Pope became the founder of the independence of the Armenian Church.

It is interesting that the young king took a step that can be considered an attempt to correct the error of Trdatus III the Great. While preserving the status of Christianity as the state religion, he restored freedom of conscience in the country. Everyone got freedom of religion. the followers of the Armenian pre-Christian faith erected the statues of the ancient Armenian gods again. This was also supposed to deepen the hostility of the Armenian church towards the young king.

The goal of the emphasized national policy of the Pope was to restore the former power of the Armenian Kingdom, as well as the borders. The young king of Great Armenia, feeling himself strong enough, directly demanded from Emperor Vaghes to cede all the territories that once belonged to the Armenian kingdom. They included the entire Greater Armenia with the Armenian state of Mesopotamia (the center of which was the city of Urha-Edessia), Lesser Armenia, as well as Cappadocia…

This is what the Pope was like, the son of the Glorious Queen…

This section concerning the tenth muse is naturally the smallest in volume, with 80 funds and collections including 66,000 materials. Famous film directors E. Melik-Karamyan, S. Kevorkovi, G. Melik-Avagyan, H. Hovhannisyan, A. Hay-Artyan, L. Isahakyan, F. Dovlatyan, L. Vagharshyan, A. Manaryani, operators S. Israelyan, Zh. Vardanyan, filmmakers M. Arutchyan, S. Andranikyan, film scholars D. Dznunu, G. Individual funds of Chakhiryan, a number of film actors and others.

2 The funds of Hamo Beknazaryan, the founder of Armenian cinematography, world-renowned director, actor, famous cameraman Dmitri Feldman who collaborated with him, Lev Atamanov (Levon Atamanyan), the founder of Soviet and Armenian cartoons, are of particular value.

3Individual holdings complement the holdings and collections of film scripts, photographs, sketches, posters and others. Unique film equipment with which the first Armenian films were shot is also stored here.